Beş yıl önce, Hrant öldürüldüğünde Türkiye çok daha karanlık bir ortamdaydı. Bugün, birçok gerçeğin, kanıtlarıyla ayan beyan ortada olduğu ama çok daha umutsuz bir dönemdeyiz. 2007’de “e-muhtıra”ya giden süreçte, değişim için çok daha büyük bir toplumsal arzu vardı; değişimin önünde çok yüksek, sarsılmaz bir “duvar” olduğu inancına rağmen...

Tıpkı Soğuk Savaş döneminde, Polonya, Macaristan, Çekoslovakya’nın hak ve özgürlükler ekseninde bir rejim değişikliği talebindeki hareketlerinin önünde yükselen, ama günün birinde çöken devlet yapısı gibi sarsılmaz, ürkütücü bir duvar, önümüzde yükseliyordu.

Sonra, o duvar çöküverdi. Bunu mümkün kılan AKP olmadı. AKP’ye oy veren, vermeyen halk kitlelelerinin ortak demokrasi, hak talepleri oldu. Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa’nın, 1990’larda duvarları yıkıp bütünleşirken yakaladığı demokratikleşme, özgürleşme trenini ıskalamıştı. Ama 2007’den sonra kendi kervanıyla, 1990’lardaki yoğun hak ihlalleriyle sırtına yüklediği birçok engel ve derde rağmen, aynı yola düştü. Ya da biz öyle sandık.

Askerî vesayetin noktalanmasıyla, sivilleşme ile Türkiye’nin sorunlarını çözebileceğine inanmıştık. Demokratikleşmenin, en demokratik olduğu varsayılan ülkelerde bile günlük olarak tekrarlanan bir sınav olduğunun bilincinde değildik.

2007’de daha özgür bir toplumda yaşamak için beraber saf tutan muhalif düşünce, kendi içinde bir kargaşaya girdi. Hükümeti eleştirmek mi, eleştirmemek mi diyenler, Türkiye’nin neredeyse tüm sorunlarının kaynağını muhalefette olan iki parti yani CHP ve BDP olarak görenler derken bir karmaşa yaşanmaya başladı. Medya, gazetecilik, asıl işleri olanı yapıp, “haber vermek” yerine, sabah akşam köşe yazarlarının birbirine çamur attığı, birbirleriyle polemiğe girdiği bir mecraya dönüştü. Arada, dramatik olaylar yaşandığında, son derece duygusal yazılar yazıldı. Ama bu tip “duygu seli” yazılar da, aslında, afyon misali, gerçeklere eğilmeyi, gerçekleri anlama çabasını engelledi.

“Siyasi aşırılık iki temel unsura dayanır; dünyadaki sorunların son derece basit bir okumasına ve her problemin arkasında kolayca teşhis edilebilecek ‘kötüler’ olduğuna”...

Amerika’nın eski Sağlık bakanlarından John W. Gardner, bu sözleri 1967’de Amerikan Baro Dergisi’nde yayımlanan bir makalesinde kaleme almıştı.

Hayat, bu kadar basit değil işte; Türkiye’nin gerçekleri de...

Türkiye’de son 60 yıl darbelerle geçti, perde arkasından birtakım karanlık işler çevrildi; binlerce, onbinlerce kişilik bir faili meçhul cesetler ordusunun hayaletleri sürekli aramızda dolaşıyorsa, bunun mümkün olabilmesi, sivillerin de ortaklık etmesiyle oldu.

Bu bir devlet geleneği, siviller de bu oyunun parçası...

Hrant’ın dava kararına karşı, El Cezire’den New York Times’a, uluslararası basının sesi, tepkisi birden bu kadar çok ve bu kadar net çıkmasa, Türkiye’nin kendi medyasında açık bir karşı duruş hızla oluşmasa, acaba Başbakan Erdoğan yine “daha dava bitmedi” gibi bir yorumda bulunur muydu?

Kaldı ki, gene şu idam meselesine illa vurgu şart mıydı? Kırk yılda bir, yaşam hakkı alanında bir iyi adım atılmış, idam kaldırılmışken, seçim meydanlarının vazgeçilmezi olarak dile getirdiği üzere, “yok ki, verilemiyor” çizgisinde bir yorum yapılmasa, olmaz mı?

AKP, son beş yılda, eğer iyi, gerçekten nitelikli, şüpheci, müşkülpesent ve içerik bakımından bu kadar kof olmayan bir medya ile karşı karşıya olsa, ne bu karar mümkün olurdu, ne de AKP’nin kendisini, bir zamanlar onu da ezmiş olan devletin ta kendisine döndüren betonlaşma süreci yaşanırdı.

Bugün bir toplumsal tavsama yaşanıyor.

Avrupa’da aşırı sağ yükselir, uluslararası bazı araştırmalar da Türkiye’yi, toplumsal değerler bakımından Avrupa’nın aşırı sağa en meyilli ülkesi olarak gösterirken, Kürt sorununun hâlâ bir güvenlik meselesi olarak yorumlanması nasıl tehlikeli bir oyun...

Kadir Has Üniversitesi’nin 2011 yılı “Sosyal Eğilimler Araştırması” çok düşündürücü sonuçlar içeriyor. Araştırmaya göre, “terörün çözümü asker” diyenler 2010’dan beri yüzde 12,6 artarak, yüzde 44,2’lik bir çoğunluğa ulaştı. Hâlbuki 2010’da “terör” sorununun çözümünde en etkili yolun siyasi yöntemler olacağı düşünülüyordu.

Bu araştırma ile ilgili haberleri dinlerken, Avrupa’da aşırı sağın yükselişi ile ilgili bir doktora ödevine son noktayı koymuştum. “Aşırı sağ neden yükseliyor” sorusuna yanıt ararken, Avrupa’da toplumsal sorunların, siyasetçiler tarafından, nasıl paketleniyor, nasıl yansıtılıyorsa, toplum tarafından da öyle algılanmaya başlandığını, bunun da sorunları daha da derinleştirdiğini anlatan bir çalışmaydı bu.

Diğer bir deyişle, aşırı sağın yükselişinin temelinde, göç, azınlık hakları gibi sorunların güvenlik eksenli politikalarla çerçevelenmesi yatıyordu aslında...

Merkez sağ ve sol, kendi kurduğu tuzağa düşüyor ve aşırı sağ söylem, milliyetçilik, ırkçılık gibi eğilimlerin artmasına yol açan popülist, günü kurtaran duruşlar aslında kendi siyasi alanlarını felce uğratıyordu.

Türkiye de, insan haklarının ne anlama geldiğini bir türlü çözemeyen siyasi anlayış da, bir gün kendi kazdığı kuyuya düşecek...

Dün, Hrant anısına yürüyenlerden belki de çok daha kalabalık kitlelerden oluşan, ayrımcılık, nefret yüklü bir yükselen dalga varlığını sanal dünyada iyiden iyiye hissettiriyor. Yangına körükle gitmek, Türkiye’nin bugünkü hali olsa gerek.

oneysezin@hotmail.com