Her ne kadar sorunun kendisiyle, IŞİD ya da PYD gibi türevleriyle karşılaştırıldığında etkisi ve ağırlığı marjinal olsa da, bugün dikkatinizi foreignpolicy.com’da Roa Komar, Christian Borys ve Eric Woods’un kaleme aldığı Suriye’deki askeri şirketlere ilişkin kısa yazıya çekmek istedim. Çünkü sahadaki diğer aktörleri az da olsa tanıyoruz, ne yapmak istediklerini biliyor ya da tahmin ediyoruz, ama askeri şirketleri sanıyorum çok iyi bilmiyoruz.

***

Yazarlar başlıklarını belli ki kendi okur kitlelerine hitap etmek için “Cihadın Blackwater’u” olarak koymuşlar. Yazılarını “Malhama Tactical” diye bilinen Özbek ve Kafkas kökenli savaşçıların kurduğu bir şirketin Suriye’de savaşan radikal unsurlara verdiği hizmet üstüne oturmuşlar.

Dediklerine göre 24 yaşında bir Özbek tarafından yönetilen bu “şirket” El Nusra başta olmak üzere, hem Suriye’de hem de dünyanın başka yerlerindeki “müşterilerine” danışmanlık, eğitim ve savaş hizmeti sunuyormuş.

Nerede olduğunu yazmamışlar ama ilanla yeni eleman aradıklarını duyuruyorlarmış, kendilerini “keyifli ve arkadaşça bir takım” olarak tanımlıyorlarmış. Ancak hizmetlerini sadece kendileri gibi düşünen gruplara sunuyorlarmış. Tabii ki para karşılığında. Onların diğerlerinden farkı davaları için ölmeyi değil aynı zamanda para kazanmayı da göze almış olmaları.

Fakat Malhama Suriye’de faaliyet gösteren ne ilk, ne de tek şirket. Dediklerine göre “pazara” ilk giren Slavonic Corps adlı Hong Kong ticaret siciline kayıtlı, Rus askerlerinin (muhtemelen emekli) kurduğu bir şirket. 2013’te hükümete destek olmak için Suriye’ye gelmişler, çok geçmeden de hükümetle aralarının iyi olmadığı anlaşılmış. Suriye ordusu araçlarına el koymuş, paraları da ödenmemiş.

Eylül 2015’te Rusya’nın Suriye sorununa askeri olarak müdahil olmasıyla birlikte Wagner Grup adlı bir başka şirket bin 500 kişilik bir birlikle rejime hizmet vermeye başlamış. Eski özel kuvvetler komutanlarından Dimitry Utkin liderliğindeki bu şirket, Slavonic Corps’tan farklı olarak rejim güçleriyle uyum içinde çalışmış.

Ayrıca Wagner Rus birliklerinin etkin desteğinden yararlanmış. Hala daha da yararlanmaya ve Suriye rejimine hizmet vermeye devam ediyormuş. Hatta onları Rus askeri uçakları Rusya’daki üslerinden Suriye’ye taşıyormuş.

Doğal olarak özel askeri şirketlerin hizmet verdiği tek yer Suriye değil. Dünyanın pek çok ülkesinde benzeri şirketler faaliyet halinde. Irak ve Afganistan bu şirketlerin en çok iş yaptığı ülkelerin başında geliyor. Wikipedia 2006 yılı itibarıyla ABD Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak 100 bin taşeronun Irak’ta muhtelif askeri şirketler adına hizmet verdiğini yazıyor.

Hatırlayacağınız gibi yine ABD menşeili CACI ve Titan şirketleri 2003’te Ebu Garib hapishanesindeki işkencelerin, insanlık dışı uygulamaların sorumluları arasındaydı. Yazının başında adı geçen Blackwater’ın şöhreti de kötülük yapma kapasitesi açısından diğerlerinden hiç aşağı kalmaz.

Bu tür şirketlerin geçmişi derseniz paralı askerlik sistemine ama şirket olarak faaliyet göstermeleri eski SAS komandoları David Stirling ile John Woodhouse’un 1960’lı yıllarda Londra’da kurdukları Watchguard International’a dayanıyormuş. 

***

Konunun bizi doğrudan ve günümüz itibarıyla ilgilendiren tarafıysa, bu tür özel askeri şirketlerin hizmetlerinden diğer grupların yanı sıra IŞİD ve PYD’nin de yararlanıyor olması. Eminim MİT ve yetkili askeri makamlar kimin kime hizmet verdiğini ya da verdirdiğini takip ediyordur.

Fakat görünen o ki bizim de gazeteciler, köşe yazarları, akademisyenler ve düşünce kuruluşları olarak takip etmemiz gerekecek. Hem Suriye sorununun çözümü hem de kimin nerede ne yaptığını görmek, anlamak ve gelişmeleri doğru anlamlandırmak için…